Làm nghề tự do – nên chọn mô hình nào: hộ kinh doanh hay công ty? [Mới nhất 2025]

Khởi đầu tự do – chọn mô hình phù hợp để phát triển bền vững

Làm nghề tự do mang lại rất nhiều ưu điểm: bạn linh hoạt thời gian, nhận việc nhanh, ít phải tuân thủ quy trình cồng kềnh như doanh nghiệp lớn. Tuy nhiên, khi bạn bắt đầu có doanh thu ổn định, khách hàng tăng lên và hợp tác với tổ chức lớn hơn thì việc chọn mô hình kinh doanh phù hợp sẽ quyết định khả năng phát triển, hợp pháp và quản lý tốt rủi ro.

Theo Nghị định 01/2021/NĐ‑CP (có hiệu lực từ ngày 04/01/2021), quy định về đăng ký hộ kinh doanh và doanh nghiệp đã rõ hơn. Nếu bạn tiếp tục làm “chui” hoặc không đăng ký khi cần thiết, bạn có thể bị kiểm tra thuế, bị phạt hoặc mất hợp đồng vì không xuất được hóa đơn hợp lệ.

Do đó, bước đầu tiên bạn cần làm là chọn mô hình hợp pháp phù hợp với định hướng và thực tế của mình.

Hộ kinh doanh cá thể – lựa chọn linh hoạt, tiết kiệm cho người mới

Hộ kinh doanh là gì?

Hộ kinh doanh cá thể (HKD) là hình thức kinh doanh được đăng ký bởi một cá nhân hoặc một hộ gia đình, người đăng ký chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản cá nhân. 

Đây là mô hình phù hợp với những người làm nghề tự do như: freelancer dịch vụ số, designer làm nội dung, lập trình viên độc lập… khi bạn mới bắt đầu và chưa có đội ngũ.

Ưu điểm lớn

• Thủ tục nhanh, chi phí thấp: việc thành lập hộ kinh doanh đơn giản, ít giấy tờ, không yêu cầu vốn pháp định cao.
• Kế toán – thuế đơn giản hơn: nhiều trường hợp áp dụng thuế khoán, không cần báo cáo tài chính phức tạp.
• Linh hoạt trong hoạt động: thay đổi địa điểm, tạm ngừng hoạt động, thêm ngành nghề dễ hơn so với công ty.

Khi nào nên chọn hộ kinh doanh?

Bạn nên cân nhắc chọn hộ kinh doanh khi:

• Bạn đang làm nghề tự do một mình hoặc chỉ có 1-2 hỗ trợ, chưa có kế hoạch mở rộng lớn.
• Doanh thu chưa lớn, mô hình đơn giản, khách hàng chủ yếu cá nhân, không cần xuất hóa đơn VAT cho doanh nghiệp.
• Bạn muốn bắt đầu nhanh, tiết kiệm chi phí và kiểm soát rủi ro thấp.
  Ví dụ: Một designer freelance nhận dự án nhỏ từ khách cá nhân hoặc một lập trình viên làm sản phẩm số bán cho cá nhân — giải pháp hộ kinh doanh sẽ phù hợp.

Hạn chế cần biết

Tuy ổn cho giai đoạn đầu, nhưng hộ kinh doanh có những giới hạn đáng lưu ý:

• Không được xem là pháp nhân độc lập, nên không dễ xuất hóa đơn GTGT (VAT) hoặc ký hợp đồng với tổ chức lớn.
• Chủ hộ phải chịu trách nhiệm vô hạn, tức toàn bộ tài sản cá nhân sẽ bị ảnh hưởng nếu có rủi ro pháp lý.
• Khả năng mở rộng thấp: nếu bạn muốn mở rộng mô hình, huy động vốn, nhượng quyền hoặc hợp tác lớn – hộ kinh doanh sẽ gặp hạn chế.

ĐỌC THÊM: DỊCH VỤ THÀNH LẬP HỘ KINH DOANH CÁ THỂ

Công ty – bước tiến chuyên nghiệp cho người làm dịch vụ muốn mở rộng

Công ty là gì?

Công ty, như công ty TNHH hoặc công ty cổ phần, là tổ chức có tư cách pháp nhân độc lập, có mã số thuế riêng, có thể thuê nhân sự, mở chi nhánh, hoạt động quy mô lớn hơn. Đây là hướng dành cho những người làm dịch vụ muốn nâng tầm từ freelancer thành doanh nghiệp nhỏ.

Lợi ích khi thành lập công ty

• Có thể ký hợp đồng lớn, xuất hóa đơn GTGT, hợp tác với doanh nghiệp và tổ chức.
• Khả năng mở rộng: tuyển nhân sự, mở nhiều dự án, mở chi nhánh, huy động vốn.
• Bảo vệ tài sản cá nhân: chủ sở hữu chỉ chịu trách nhiệm trong phạm vi vốn góp.
• Tăng uy tín và chuyên nghiệp: khách hàng sẽ thấy thương hiệu doanh nghiệp chứ không đơn thuần cá nhân.

Khi nào nên lập công ty?

Bạn nên chuyển sang thành lập công ty nếu:

• Bạn có kế hoạch mở rộng quy mô, có đội ngũ hoặc đang nhận hợp đồng từ doanh nghiệp lớn.
• Doanh thu ổn định hoặc có xu hướng tăng mạnh, và bạn cần xuất hóa đơn VAT hoặc hợp tác B2B.
• Bạn muốn xây dựng thương hiệu, mở rộng nhượng quyền hoặc kêu gọi đầu tư.

 Ví dụ: Một freelancer thiết kế nội dung cho nhiều doanh nghiệp, hoặc lập đội ngũ và mở studio với 5-10 nhân sự, thì thành lập công ty sẽ giúp chuyên nghiệp hóa hoạt động.

Những điểm cần lưu ý

• Chi phí thành lập và duy trì công ty cao hơn nhiều so với hộ kinh doanh.
• Kế toán, báo cáo thuế, chế độ quản lý nghiêm ngặt hơn. Nếu bạn mới một mình và doanh thu chưa ổn định, gánh chi phí này có thể là rào cản.
• Nếu chuyển sớm khi mô hình chưa sẵn sàng, bạn có thể chịu chi phí lớn mà chưa tận dụng được hết lợi ích.

THAM KHẢO DỊCH VỤ THÀNH LẬP CÔNG TY: TẠI ĐÂY

So sánh chi tiết giữa hộ kinh doanh và công ty cho người làm dịch vụ tự do

Nhận định từ chuyên gia của An Đức:
Nếu bạn đang hoạt động một mình, phục vụ khách hàng cá nhân và chưa rõ quy mô tương lai, hộ kinh doanh là lựa chọn hợp lý để bắt đầu.
Nếu bạn đã có định hướng mở rộng, tuyển nhân sự hoặc hợp tác doanh nghiệp và muốn xây dựng thương hiệu, thì thành lập công ty là bước đi cần thiết để phát triển lâu dài.

Kinh nghiệm & lưu ý dành cho người làm dịch vụ tự do

Xác định rõ mục tiêu và quy mô kinh doanh

Trước khi quyết định, hãy tự hỏi:

• Tôi làm việc một mình hay có đội ngũ?
• Doanh thu hiện tại và dự kiến có lớn không?
• Khách hàng của tôi là cá nhân hay doanh nghiệp? Có cần hóa đơn hoặc hợp đồng không?
• Tôi có kế hoạch mở rộng hay chỉ muốn duy trì hiện tại?

Ngành nghề và tính chất dịch vụ ảnh hưởng đến mô hình

Ví dụ: nếu bạn là designer nhận khách quốc tế hoặc cung cấp dịch vụ cho doanh nghiệp nước ngoài, bạn sẽ cần mô hình rõ ràng hơn về thuế và pháp lý – nên cân nhắc công ty sớm hơn.

Quản lý thuế và kế toán từ đầu

Dù chọn mô hình nào, việc ghi chép, kê khai thuế đúng luật và minh bạch là rất quan trọng. Nếu bạn hoạt động không minh bạch, bạn có thể bị phạt hoặc bị truy thu thuế. Hãy cân nhắc thuê dịch vụ kế toán chuyên nghiệp để yên tâm hơn.

Khi nào nên chuyển từ mô hình nhỏ sang mô hình lớn hơn?

Bạn nên cân nhắc chuyển từ hộ kinh doanh sang công ty khi:

• Bạn có nhiều hợp đồng doanh nghiệp lớn hoặc doanh thu tăng mạnh.
• Bạn có đội ngũ hoặc muốn tuyển thêm nhân sự.
• Bạn cần xuất hóa đơn GTGT hoặc mở chi nhánh.
• Bạn muốn xây dựng thương hiệu và đầu tư phát triển.

Lưu ý với nghề tự do quốc tế

Nếu bạn nhận việc từ nước ngoài, cần lưu ý: xuất hóa đơn quốc tế, chuyển tiền ngoại tệ, khai thuế TNCN hoặc thuế kinh doanh. Mô hình công ty sẽ giúp bạn xây dựng uy tín và minh bạch hơn trong trường hợp này.

Giải đáp thắc mắc thường gặp

1. Freelancer có bắt buộc phải đăng ký kinh doanh không?

Nếu hoạt động thường xuyên, có doanh thu ổn định, bạn nên đăng ký hộ kinh doanh để hợp pháp hóa hoạt động.
Theo Nghị định 98/2020/NĐ-CP, kinh doanh không đăng ký có thể bị phạt 3–5 triệu đồng.

2. Freelancer có thể xuất hóa đơn VAT cho khách hàng không?

Không thể, trừ khi bạn thành lập công ty. Hộ kinh doanh chỉ được cấp hóa đơn bán hàng, không phải hóa đơn GTGT.

3. Tôi làm nghề thiết kế, lập trình hoặc marketing online, nên chọn mô hình nào?

• Làm một mình, dự án nhỏ → Hộ kinh doanh.
• Có nhóm, nhận dự án doanh nghiệp → Công ty.

4. Khi nào nên chuyển từ hộ kinh doanh sang công ty?

Khi doanh thu tăng, cần ký hợp đồng lớn, thuê thêm nhân sự hoặc mở rộng thương hiệu.

5. Thuế và nghĩa vụ kê khai của freelancer như thế nào?

• Hộ kinh doanh: nộp thuế môn bài, GTGT và TNCN (theo tỷ lệ).
• Công ty: kê khai hàng quý, báo cáo tài chính, khấu trừ thuế đầu vào.
• Freelancer cá nhân: nếu thu nhập cao, vẫn phải kê khai TNCN.

6. Chi phí thành lập hộ kinh doanh hoặc công ty là bao nhiêu?

• Hộ kinh doanh: khoảng 500.000 – 1.200.000đ.
• Công ty: từ 1.200.000 – 3.000.000đ.

An Đức hỗ trợ trọn gói – nhanh, đúng, tiết kiệm.
THAM KHẢO DỊCH VỤ THÀNH LẬP: TẠI ĐÂY

7. Nhận việc từ nước ngoài có cần đăng ký không?

Có. Thu nhập từ nước ngoài vẫn phải kê khai thuế tại Việt Nam. Đăng ký hợp pháp giúp bạn dễ làm visa, chứng minh thu nhập.

8. Làm nghề tự do có cần thuê kế toán không?

Rất nên. Kế toán giúp bạn kê khai đúng, tránh phạt và quản lý thu chi hiệu quả.
An Đức có dịch vụ kế toán trọn gói dành riêng cho freelancer.

9. Có thể hoạt động song song hộ kinh doanh và công ty không?

Được, nhưng cần tách biệt sổ sách và mã số thuế. An Đức hỗ trợ tư vấn mô hình kết hợp hợp pháp.

10. An Đức có thể hỗ trợ gì cho freelancer?

• Tư vấn mô hình phù hợp.
• Thành lập hộ/công ty trọn gói.
• Dịch vụ kế toán – thuế chuyên nghiệp.
• Chuyển đổi mô hình khi mở rộng.

LIÊN HỆ NGAY

Lựa chọn phù hợp giúp bạn phát triển bền vững

Làm nghề tự do là con đường đầy triển vọng và linh hoạt. Nhưng để phát triển lâu dài và chuyên nghiệp, việc lựa chọn mô hình kinh doanh phù hợp là vô cùng quan trọng.

• Nếu bạn đang hoạt động một mình, khách hàng chủ yếu cá nhân, doanh thu chưa lớn và bạn muốn vận hành đơn giản – hộ kinh doanh cá thể là lựa chọn hợp lý để bắt đầu.
• Nếu bạn đã có ý tưởng mở rộng, hợp tác doanh nghiệp, muốn xây dựng thương hiệu và uy tín, hoặc cần xuất hóa đơn GTGT – thành lập công ty sẽ là bước tiến quan trọng để nâng tầm hoạt động.

Bài viết được chia sẻ bởi Đại lý Thuế An Đức với mong muốn đồng hành cùng freelancer và người làm dịch vụ tự do hiểu rõ lựa chọn mô hình kinh doanh, tuân thủ đúng pháp luật, và phát triển dự án cá nhân một cách bài bản và bền vững.

Nếu bạn cần tư vấn cụ thể về lựa chọn mô hình, thủ tục thành lập, khai thuế hoặc kế toán cho freelancer/dịch vụ, An Đức luôn sẵn sàng hỗ trợ từ bước đầu khởi nghiệp đến khi thương hiệu của bạn vững mạnh.