Chuyển giá là việc các công ty hoạt động ở nhiều quốc gia điều chỉnh giá của các giao dịch nội bộ, tạo ra các giao dịch liên kết giữa các đơn vị trong tập đoàn. Tuy nhiên, nếu không được quản lý chặt chẽ, các giao dịch này có thể bị lợi dụng để chuyển lợi nhuận ra khỏi quốc gia đang hoạt động, gây ra sự mất mát thuế và gây tổn thất ngân sách cho các quốc gia liên quan. Hãy cùng An Đức tìm hiểu chuyển giá là gì? Và các hình thức chuyển giá hiện nay qua bài viết dưới đây.
Chuyển giá là gì?
Chuyển giá là quá trình điều chỉnh giá của việc chuyển nhượng hàng hóa, dịch vụ hoặc tài sản giữa các công ty thành viên trong cùng một tập đoàn đa quốc gia. Thường xuyên sử dụng các lỗ hổng trong luật thuế, hoạt động này nhằm mục đích chuyển lợi nhuận ra khỏi quốc gia đang hoạt động, dẫn đến mất mát thuế và làm tổn thất ngân sách của quốc gia đó.
Nguyên nhân gây ra hiện tượng chuyển giá
Hiện tượng chuyển giá thường bắt nguồn từ sự chênh lệch về mức thuế giữa các quốc gia. Các tập đoàn đa quốc gia thường có chiến lược chuyển lợi nhuận từ các quốc gia có thuế cao sang những quốc gia có thuế thấp hơn, nhằm tối đa hóa lợi nhuận toàn cầu sau khi đã trừ đi thuế.
Hơn nữa, sự tồn tại của các khu vực thuế thấp hoặc gần như không thuế, còn được gọi là “thiên đường thuế”, cùng với quy định giao dịch liên kết linh hoạt và yêu cầu minh bạch giảm, cũng là một yếu tố thúc đẩy các tập đoàn lớn thực hiện chuyển giá.
Chính sách thuế ưu đãi của một số quốc gia để thu hút đầu tư từ nước ngoài, cùng với sự khác biệt trong chính sách thuế đối với các loại hình doanh nghiệp, cũng tạo ra cơ hội cho việc thực hiện chuyển giá nhằm tận dụng các điểm yếu trong pháp luật thuế.
Các hình thức chuyển giá doanh nghiệp phổ biến hiện nay
Có nhiều cách thức mà các doanh nghiệp có thể sử dụng để thực hiện chuyển giá ra nước ngoài. Dưới đây là một số phương pháp phổ biến:
Thông qua gia tăng giá trị tài sản vốn đầu tư
Trong quá trình chuyển giao tài sản, máy móc và thiết bị sang công ty con, công ty mẹ có thể áp đặt một giá trị cao hơn nhiều so với giá trị thực tế, nhằm ghi nhận mức lợi nhuận thấp hơn tại quốc gia có thuế suất cao.
Thông qua giá trị tài sản vô hình bị làm khống
Tài sản vô hình như quyền sở hữu trí tuệ và thương hiệu thường có giá trị cao và không dễ dàng xác định. Doanh nghiệp có thể điều chỉnh các khoản phí liên quan đến việc cho thuê tài sản vô hình một cách linh hoạt, nhằm giảm lợi nhuận tại quốc gia có thuế cao.
Thông qua thúc đẩy mua bán nguyên vật liệu, thành phẩm
Công ty mẹ có thể bán nguyên liệu với giá cao cho công ty con hoặc mua sản phẩm thành phẩm từ công ty con với giá thấp, dẫn đến tăng chi phí cho công ty con và giảm lợi nhuận chịu thuế tại quốc gia nơi công ty con hoạt động.
Thông qua tối ưu chi phí quản lý và hành chính
Công ty mẹ có thể tăng mức chi phí quản lý và các khoản phí dịch vụ hỗ trợ đối với công ty con. Những khoản chi phí này thường khó đánh giá tính hợp lý, giúp công ty mẹ dễ dàng chuyển lợi nhuận ra nước có thuế thấp.
Thông qua điều chỉnh giá bán với các công ty liên kết
Các doanh nghiệp có thể điều chỉnh giá bán giữa các công ty liên kết trong tập đoàn, tăng giá cho công ty tại quốc gia có thuế cao và tăng doanh thu cho công ty tại quốc gia có thuế thấp.
Thông qua chi phí quảng cáo
Tương tự như các khoản chi phí quản lý, chi phí quảng cáo cũng là một cách để chuyển lợi nhuận tới công ty tại quốc gia có thuế suất thấp hơn thông qua việc tăng giá trị của các hợp đồng quảng cáo nội bộ.
Thông qua các giao dịch vay và cho vay
Các khoản vay từ công ty mẹ tới công ty con có thể được thiết lập với lãi suất không hợp lý, hoặc thông qua chuyển nhượng các khoản nợ, tạo ra lỗ cho công ty tại quốc gia có thuế cao.
Bên cạnh đó, các tập đoàn có thể kết hợp nhiều phương thức trên để tối đa hóa lợi nhuận sau thuế. Nhiều tài liệu từ các tổ chức quốc tế cũng cho thấy các hình thức chuyển giá đang trở nên ngày càng tinh vi và khó phát hiện hơn.
Ý nghĩa của việc chuyển giá
Chuyển giá đem lại nhiều lợi ích cho các tập đoàn đa quốc gia, đặc biệt là trong việc tối đa hóa lợi nhuận sau thuế. Cụ thể:
- Giảm tổng số thuế phải nộp bằng cách chuyển lợi nhuận từ các quốc gia có thuế suất cao sang những quốc gia có thuế suất thấp hơn.
- Thực hiện việc chuyển tiền ra nước ngoài một cách hợp pháp thông qua các giao dịch nội bộ.
- Quản lý và sử dụng nguồn lực một cách hiệu quả trên phạm vi toàn cầu.
- Tuân thủ các quy định của cơ quan thuế về các điều kiện giao dịch độc lập.
Tuy nhiên, trong tương lai, tình trạng chuyển giá quá mức có thể gây ra nhiều hệ lụy như phân bổ lợi nhuận không công bằng giữa các quốc gia, tạo ra một môi trường cạnh tranh không lành mạnh, và cản trở đầu tư và phát triển kinh tế xã hội trong dài hạn.
Các dấu hiệu nhận biết chuyển giá
Để kiểm soát tình trạng chuyển giá, cần thực hiện sự cảnh giác và giám sát để phát hiện các dấu hiệu bất thường. Một số dấu hiệu điển hình bao gồm:
- Doanh nghiệp liên tục ghi nhận tổn thất trong khi tập đoàn vẫn báo cáo lợi nhuận.
- Tỷ suất lợi nhuận gộp hoặc lợi nhuận so với doanh thu của doanh nghiệp thấp hơn bình thường so với ngành.
- Các khoản chi phí dịch vụ với các bên liên kết cao hơn mức bình thường.
- Doanh thu hoặc lợi nhuận của doanh nghiệp không tăng theo tỷ lệ với sự tăng trưởng lợi nhuận của tập đoàn.
- Tỷ lệ nợ phải trả cao hơn mức bình thường so với vốn chủ sở hữu.
- Lãi suất của các khoản vay hoặc cho vay trong nội bộ không hợp lý.
- Sự phức tạp và khó hiểu của nhiều giao dịch liên kết về mặt kinh tế.
Khi nhận thấy các dấu hiệu này, các doanh nghiệp cần kiểm tra và xem xét kỹ lưỡng các giao dịch liên kết của mình, đồng thời chứng minh rằng mức giá chuyển nhượng là phù hợp và tuân thủ nguyên tắc của giao dịch độc lập. Trong trường hợp cần thiết, các cơ quan có thẩm quyền có quyền tiến hành kiểm tra, thanh tra và ra quyết định điều chỉnh.
Chuyển giá là một vấn đề quan trọng và nhạy cảm trong quản trị doanh nghiệp đa quốc gia. Nó không chỉ là công cụ quản lý nội bộ để tối ưu hóa thuế mà còn có thể dẫn đến thất thoát ngân sách nếu bị lạm dụng.
Để giảm thiểu rủi ro liên quan đến chuyển giá, các doanh nghiệp cần tuân thủ một cách nghiêm ngặt các quy định pháp luật, xây dựng và duy trì hệ thống kiểm soát nội bộ toàn diện, cũng như thiết lập giá trị cho các giao dịch liên kết dựa trên nguyên tắc của giao dịch độc lập.
